E-PARLIAMENT PARLAMENTO –
ELETRONIKO
ARTIKEL NO.1/2012
Introdusaun:
E-Parliament ou Parlamento
Eletroniko.
Saida maka Parlamento
Eletroniko? Parlamentu
Eletroniko hanesan meios digital ka tecnologia nebe suporta ba processo apoio
parlamentares, la usa ona processu manual e analog ou ita bele dehan sai husi
Parlamento Klasiku ba iha Parlamento Moderno, usa ona meios komunikasaun
online, Tecnologia avansadu hodi facilita processo parlamentares ida ke
transparansia, representativu, partisipatifu, sustantavel, sensibilidade ba
informasaun, dados no informasaun parlamento ida ke nakloke ba publiku atu
acessu lui husi acessu intranet, internet. Hamenus ona suratahan, hamenus ona
tinta ba impressaun nian, aumenta ona processu lalais ba servisus apoio
parlamento nian, facilita ona informasaun no dados ida ke lalais lui husi
sistema informasaun parlamentares.
Teknologia Informasaun e Komunikasaun ou
ICT ohin loron sai ona ferramentas ou tools nebe essensial hodi suporta no
apoio processu legislativos e parlamentares mundo tomak, apoio TIK ou ICT desenvolve e sae ho
soptifikadu tebes ou processu ida ke precisa tempo e bele moos lalais, TIK ou
ICT precisa e nesesita flexibilidade ou bo’ok aan livre atu assisti
parlamentares sira nia responsabilidades tomak ba foti desisaun lei nian,
observa no fiscaliza governo e komunika ho cidadaun lui husi meios TIK ou ICT.
Tinan hirak nee dadaun Parlamento Mundo
tomak komesa investe makas no desenvolve makaas iha area Teknologia Informasaun
e Komunikasaun TIK ou ICT, inklui Parlamento Nacional atu fo apoio ba funsoes
parlamentares e moderniza institusaun Parlamentares. Lui husi, kompromissu
komun, Kooperasaun Parlamentares e Aktividades Parlamentares nebe fahe
experiencia no desenvolve meios TIC ou ICT hodi facilita processu no assisti
Parlamentares hodi aplika TIK ou ICT iha environmentu Legislativo nian.
Kontribuisaun Parlamentares sira nian usa meios TIC ou ICT, hodi moos
desenvolve no aprova Lei lubun idak ba procedimentos no regulamentos ba lalaok
TIC ou ICT nian. Lei kommun ba protesaun no utilizasaun meios TIC ou ICT
hanesan: Lei ba Cybercrime nebe hetan ratifikasaun husi nasaun lubun idak,
online, internet e lei seluk kona ba assunto ICT iha mundo.
Ohin Loron “Rede Mundial” Parlamentares sira tengki ou bele usa no utilize meios
TIK ou ICT atu bele sai diak lui ba representasaun, transparansia, partisipasaun,
acessibilidade, akountabilidade e efikasia iha sira nia funsaun lor loron nian
hanesan parlamentares. Hanesan
Parlamentares emprega tecnologias,
parlamentares precisa foti issu nebe in globa esforsu tomak no halao
knar atu bele atingi processu legislatifu
lui husi apoio TIC ou ICT.
Lui husi e-Parliament bele asegura balansu
inklusifa ba informasaun sociedade nebe suporta ba processu demokratiku. Lui
husi dalan oin oin Parlamentares sira bele kontribui ba usa meios TIC ou ICT ba
influencia processu distribuisaun informasaun ida ke nakloke ka transparansia
ba iha cidadaun tomak iha nasaun no mundo tomak hodi maintain no hametin
demokrasia (E-Democracy) e (E-Society).
Sistema Aplikasaun nebe usa ba apoio serviços parlamentares nian maka tuir
mai ne´e:
1.
Sistema
Apoio Processo Legislativo
2.
Sistema
Apoio Parlamentares
3.
Sistema
Informação Parlamentares
4.
Sistema
Áudio e Vídeo
5.
Sistema
Gestão Administrativo Parlamentares
6.
Sistema
Gestão Financeira e Plano
7.
Sistema
Integrado Recurso Humanos
8.
Sistema
Informação dos Servidores ou Funcionários
9.
Sistema
Votação Eletrónico
10.
Sistema
Arquivo documentação
11.
Sistema
Arquivo Fotográfico
12.
Sistema
Registo Correspondência
13.
Sistema
Biblioteca e Catalogação
14.
Sistema
Lista de Presença Servidores e Deputados
15.
Intranet
16.
Extranet
17.
Portal
ou Web
18.
Correio
electrónico
Software Livre:
Parlamento nasaun avançado começa iha ano
2005, comesa hahu ona halao migração estapas ba iha Software Licença ba
Software Livre, Parlamanto sira ne´e consegue halao implementação software
livre ho targeto ida ke sai husi risco migração nian kuase atingi 80% ba nia
implementação hanesan Parlamento Reino Unido ou Inglaterra, Parlamento
Finlandia, Parlamento Brasil, Parlamento Correia e Parlamento Europeia
avançado.
Software Livre sai ona questaun fundamento
ba Parlamento Avançado no Desenvolvido ba iha área implementação no tama iha
fase finalização ba ulitiza iha serviços apoio tecnologias modernas ba iha
Parlamento ida idak. Rasaun fundamento ba Parlamento mundo tomak nebe adere iha
organisasaun IPU hodi opta software livre, maka atu bele miniza dadaun custo ba
sistema aplicativo parlamentares e fahe aplicativo ou sistema parlamentares ba
Parlamento sira nebe la iha kbiit atu hola Software Licensa e hodi selu
Outsourcing ba desenvolvimento sistema ida, ba parte seluk moos atu combate
moos pirataria iha software rasiik. Assegura Copyright ou GNU Licence.
Infra-estrutura básico TIC iha Parlamentares:
1.
Computadores ou PC
2.
Laptops
3.
Printer
4.
Scanner
5.
PC Tablet
6.
Switch
7.
Servers
8.
Finger Print
9.
Access Control
1.
UPS
1.
PABX
1.
VSAT
1.
Wireless
1.
Tower
1.
Rack
1.
Tape Backup
7.
Twin Clients
1.
Firewall Device
1.
External Disc
Partisipasaun Parlamentares (e-participation):
Partisipasaun maximu Parlamentares ba
kontribuisaun processu legislatifu e aktifu ba fahe informasaun no debates
publiko e debates partisipatifu lui husi forum online ho cidadaun no eleitores
sira lui husi meios TIC ou ICT. Parlamentares sira grante processu
partisipasaun cidadaun sira nian iha processu demokratisaun nian nee lao ho
diak lui husi rekomendasaun, sugestaun no debates husi cidadaun sira nian ba
partisipasaun Parlamentares sira nian iha processu legislatifu.
Forum discussaun online
(e-forum):
Forum discussão online hanesan meios electrónico ida nebe usa moos iha
Parlamantares sira, hodi bele hamosu diskussaun ba assunto nebe nakloke ba
publico no moos entidades hanesan Governo, lui husi interactivo fórum discussão
ba debates oin no temas oin nebe bele facilita ba processu legislativo nebe
transparência no demokratico.
Tamba Sa maka Parlamento
Nacional banati dalan Parlamento Elektoniko? Parlamento Nacional hanesan moos membro ba Internasional Parliemnt Union www.ipu.org (Nasaun hamutuk 125), nebe opta ona e regula ona utilizasaun meios Tecnologia de Informasaun e
Komunikasaun hanesan meios ida ke importante ba iha processo parlamentares
tomak iha mundo atu bele hetan processu ida ke Demokratiku duni, Tranparansia
duni, informasaun no dados ida ke nakloke ba publiko e mundo. Usa meios
Teknologia bele facilita komunikasaun ida ke lalais entre Parlamento Mundo nian.
Parlamento Nacional de Timor – Leste www.parlamento.tl , Parlamento ida ke foun e nurak hela ba iha
processo desenvolvimento Tecnologia de Informação e Comuicação, nebe sai moos
membro ba iha International Parliament
Union (IPU) nebe hamohon aan iha Parlamento Mundo Tomak, Sai moos membro
iha Parlamento CPLP nian. E instituisaun seluk nebe hamahon iha institusaun
boot nebe hanesan Global ICT Parliament www.globalict.org (Nasaun hamutuk 125) e ASG-PLP www.asg-plp.org Centro Informática (Nasaun hamutuk 8).
Parlamento Nacional de Timor – Leste, hahu husi primeiro assembleia
constituente 2002, hahu ona utilza meios Tecnologia de Informação e Comunicação
e moos sistema sonoro ou Audio Visual hodi facilita servisus ba apoio processo
Parlamentares nebe tuir dalan parlamento-eletroniko ou e-parliament.
Atu atingi objetivu no missaun ba parlamento eletroniko. Parlamento
Nacional hetan apoio husi entidades hanesan Parlamento CPLP hanesan Assembleia
Republika Portugal, Camara dos Deputados Brasil, UNDP, Congresista Americano
nebe lui husi ASIAN Foundation e Moos entidades Governo Australia, entidades
sira nee maka fo apoio tomak ba iha processo desenvolvimento Tecnologia de
Informação e Comunicação ou ICT ba Parlamento Nacional, Congresista Americano
lui husi ASIAN Foundation fo apoio Servidores e Computadores ba utilização iha
parte Biblioteca Parlamento Nacional iha tinan 2007 e ikus tinan 2012 fo
tan apoio ba acessu internet lui husi
VSAT e equipamento redes ou network nian ba distribuisaun linha internet nebe
implementa iha Parlamento Nacional, UNDP nebe halao moos Projetu iha Parlamento
Nacional, ajuda iha parte desenvolvimento ICT lui husi apoio acessor ICT nian
no Plano e Estratégia ICT nian atu bele banati tuir dalan ba processo
e-parliament hahu husi 2007 e 2011 kontinua halao programa balun ba apoio
sistema Asset e ba moos Transkrisaun ba apoio processu parlamentares.
Parlamento Nacional Rasiik moos lui husi nia orsamento rasiik, hahu husi
tinan 2008 to iha 2012 nee investe ona iha area desenvolvimento ICT nian ho kompras
equipamento informatika, equipamento sistema seguransa no komunikasaun nebe
hahu husi tinan 2010, estabelese ona infra-estrutura servidores, computadores
ba clientes e redes e apliksaun ba suporta nebe estabelese ba apoio servisus Parlamento
Nacional.
kooperasaun:
kooperasaun estabele moos ho Pais Parlamento CPLP nian, hanesan Assembleia
Republika Portugal www.parlamento.pt e
Camara dos Deputados Brasil, lui husi programa formasaun no visita estudo ba
iha centro informatika hodi bele hetan experiencia no implementsaun sistema ICT
nebe tuir dalan e-parliament nian.
Lui husi programa kooperasaun nebe estabelese ho entidades sira nee maka
hahu husi tinan 2007 to iha 2012 ne’e, Secretariado – Geral do Parlamento
Nacional, Divisaun Teknologia Informasaun e Komunikasaun ou DITIC hetan apoio
no estabele projetu signifikante ba iha desenvolvimento TIK hahu husi parte
infra-estrutura e moos sistema nebe implementa durante periodu ba
implementasaun ba processu e-parliament.
Eng. Abilio Bernardo Caldas
No comments:
Post a Comment